بیماری دیابت و تیرویید
بیماری دیابت و تیروئید یک بیماری شایع در جامعه است و شیوع آن با افزایش سن، بالا می رود. ارزیابی عملکرد تیروئید بوسیله ی آزمایشات مدرن امروزی قابل انجام و ارزان است. غربالگری اختلالات تیروئید در گروههای پرخطر نظیر نوزادان و افراد مسن ضروری است.
کم کاری تیروئید شایع ترین اختلال تیروئیدی در افراد بالغ و در میان زنان مسن است. کم کاری تیروئید معمولاً ریشه ی اتوایمیون دارد و بصورت هیپوتیروئیدی آتروفیک اولیه یا تیروئیدیت هاشیموتو ظاهر می شود.
نارسایی ثانویه ی تیروئید که بر اثر درمان با ُید رادیواکتیو یا جراحی تیروئید ایجاد می شود نیز فرم شایع این بیماری است.
بندرت ، اختلالات هیپوفیزی یا هیپوتالاموسی می تواند به هیپوتیروئیدیسم ثانویه بیانجامد.
آمار
تقریباً 4 میلیون نفر در آمریکا از هیپوتیروئیدی رنج می برند و تحت درمان با تیروکسین جایگزین هستند.
درطرف مقابل ، هیپرتیروئیدیسم کمتر شایع است و نسبت شیوع آن در زنان نسبت به مردان 9 به ا است. بیماری گریوز عمده ترین علت آن است که جوانان بالغ را تحت تأثیر قرار می دهد. گواتر سمی مولتی ندولار بر گروه های سنی مسن تر تأثیر می گذارد.
بیماران دیابتی در مقایسه با جمعیت سالم جامعه بیشتر به اختلالات تیروئیدی مبتلا می شوند (جدول 1) ، زیرا بیمارانی که به بیماری اتوایمیون یک ارگان خاص مبتلا هستند. بیشتر در معرض خطر ابتلا به سایر اختلالات اتوایمیون قرار دارند . اختلالات تیروئید در میان جنس مونث بیشتر از مذکر دیده می شود به همین علت تعجب آور نیست که 30 درصد از زنان مبتلا به دیابت نوع 1 به بیماری تیروئید مبتلا هستند. میزان ابتلا به التهاب تیروئید بعد از زایمان در میان بیماران دیابتی سه برابر زنان غیردیابتی است.
درتعدادی از گزارشات به شیوع بالاتر از طبیعی اختلالات تیروئیدی در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 اشاره شده است. که هیپوتیروئیدیسم بیشترین شکل این اختلال در میان این افراد است.
کم کاری و پرکاری تیروئید و تأثیر آن بر افراد دیابتی
دیابت و بیماری تیروئید هر دو مرتبط با غدد درون ریز و مشکلات هورمونی می باشند. هنگامیکه افراد مبتلا به دیابت به بیماری تیروئید مبتلا می شوند، کنترل قندخون این افراد دچار اختلال می گردد. تیروئید غده ای پروانه ای شکل در پایین گردن درست زیر پوست است. و در تنظیم متابولیسم بدن (فرآیندهای استفاده و ذخیر سازی انرژی) با آزاد کردن هورمونی بنام تیروکسین نقش دارد. اگر این غده به تولید بیش از حد هورمون تیروکسین بپردازید فرد به پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) و چنانچه مقدار تولید هورمون تیروکسین بیش از حد کم شود. سرعت متابولیسم بدن کم شده و فرد به کم کاری تیروئید(هیپوتیروئیدیسم) مبتلا می شود.
نوع بیماری
بیماری دیابت و تیروئید معمولاً یک بیماری خود ایمنی است. این بیماری ارثی است و در بسیاری از اعضای یک خانواده مشاهده می شود. شیوع بیماری تیروئید در زنان بیش از مردان و در افراد مسن بیش از افراد جوان است. علایم کم کاری دیابت و تیرویید در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 که کنترل ضعیفی بر بیماری خود دارند. مشاهده می شود . کم کاری تیروئید بر اثر حمله ی آنتی بادیها به غده تیروئید ایجاد می شود.
در این حالت غده ی تیروئید نمی تواند به اندازه ی قبل هورمون تولید کند. حدود 3 درصد از جمعیت جامعه به کم کاری تیروئید مبتلا هستند . علایم هیپوتیروئیدی یا کم کاری تیروئید عبارت است از : خستگی ، ضعف عضلانی، حساسیت نسبت به سرما، افسردگی، گرفتگی عضلات، گواتر، ناخن های نازک و شکننده ، موهای نازک و شکننده، رنگ پریدگی، کاهش تعریق، خشکی و خارش پوست، افزایش وزن، احتباس آب، ضربان قلب پایین(کمتر از 60 ضربه در دقیقه ) و یبوست، چنانچه این علایم نادیده گرفته شوند. شرایط بدترشده و سبب کند شدن تکلم، خشن شدن صدا، پوکی استخوان و افزایش کلسترول ( عوارض جانبی این بیماری) می شود. علایم دیگری نظیر اختلال حافظه ، از دست دادن موها، تحریک پذیری و عصبانیت و تنگی نفس نیز وجود دارد که نسبت به علایم دیگر شیوع کمتری دارد.
تشخیص
برای تشخیص هیپوتیروئیدی یا کم کاری تیروئید پزشک معمولاً به اندازه گیری هورمون TSH (هورمون محرک تیروئید) می پردازد. این هورمون توسط غده ی هیپوفیز تولید می شود. مقدار این هورمون باید بین 5/0 تا 7/4 یونیت در لیتر باشد. چنانچه مقدار TSH بالاتر از این مقدار باشد ، غده ی تیروئید به اندازه ی کافی هورمونهای T4 و T3 ترشح نخواهد کرد.
کم کاری تیروئید غالباً با تجویز تیروکسین (levoxyl , synathroid , levothyroxine) درمان می شود. این دارو باید روزانه مصرف شود و نباید همراه با مولتی ویتامین استفاده گردد زیرا آهن موجود در مولتی ویتامین با اتصال به تیروکسین مانع از عملکرد موثر این دارو می گردد.
وقتی که غده ی تیروئید بیش از حد فعال باشد، فرد به پرکاری تیروئید مبتلا خواهد شد. این مسئله موجب افزایش بیش از حد هورمونهای تیروئیدی می گردد. زمانیکه مقادیر زیادی هورمونهای تیروئیدی ترشح شود. بدن ما با سرعت بالاتری به فعالیت می پردازد و علایمی نظیر افزایش ضربان قلب، لرزشهای سیستم عصبی و اضطراب ، اسهال و کاهش وزن بروز می کند.علایم دیگری نظیر عدم تحمل گرما، ریزش مو، ضعف، تحریک پذیری، پوکی استخوان و لرزش نیز در افراد ظاهر می شود. پزشکان با اندازه گیری TSH می توانند پرکاری تیروئید را تشخیص دهند.
معمولاً پزشک با تجویز دارو یا جراحی یا پرتو درمانی سرعت فعالیت غده ی تیروئید را کُند می کند تا حدی که فرد نیاز به جایگزینی دیابت و تیروئید در دراز مدت پیدا نکند. پزشکان با مراقبت از مراحل درمان از ایجاد کم کاری ثانویه تیروئید به دلیل پایین آمدن سرعت عملکرد غده ی تیروئید جلوگیری می کنند.
درمان
مهمترین مسئله در مورد درمان فردی که به اختلالات تیروئیدی مبتلا است که ادامه ی درمان تا زمان رسیدن سطح TSH به مقدار نرمال یا طبیعی است. داروها باید براساس مقدار تجویز شده و در زمان معین روزانه مصرف گردند.
علایم هیپوتیروئیدی (کم کاری) هنگامیکه سطح هورمونهای تیروئید به مقدار طبیعی باز گردد، برطرف خواهد شد.
در برخی از مطالعات مشخص گردید که در بدن شخص مبتلا به کم کاری تیروئید ، متابولیسم انسولین کندتر است و همین موضوع سبب کاهش نیاز به انسولین در مدت زمان کوتاه می گردد. اما پر کاری تیروئید یا هیپرتیروئیدی می تواند عدم تحمل گلوکز را وخیم تر کرده و کنترل دیابت را مشکل تر نماید. پرکاری تیروئید می تواند بر کنترل بیماری دیابت اثر گذاشته و کنترل قند خون را مشکل تر نماید همچنین در این حالت نیاز به انسولین افزایش می یابد. این موضوع به دلیل افزایش گلوکونئوژنز کبدی(افزایش تولید گلوکز در کبد)، افزایش سرعت جذب گلوکز از دستگاه گوارش و احتمالاً افزایش مقاومت به انسولین است. در واقع پرکاری تیروئید ممکن است دیابت پنهان را به دیابت آشکار تبدیل نماید.
درعمل پیامدهای متعددی برای بیماران مبتلا به دیابت و پرکاری تیروئید ایجاد می شود، اول اینکه در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید ، تشخیص عدم تحمل گلوکز باید با احتیاط بیشتری انجام شود و از سوی دیگر ممکن است درمان پرکاری تیروئید سبب بهبود مقدار قندخون گردد.
دوم اینکه در بیمارانی که افزایش قندخون بدون علت مشخص دیده می شود باید احتمال پرکاری تیروئید در نظر گرفته شود.
سوم اینکه، در بیماران مبتلا به دیابت با پرکاری تیروئید پزشک باید در مورد عدم کنترل گلایسمیک صبور باشد و درمان را مطابق با درمان بیماری دیابت و تیرویید دنبال کند. بهبود وضعیت تیروئید در بیمارمی تواند سبب بهبود کنترل گلایسمیک او گردد.
کم کاری تیرویید
درمورد کم کاری تیروئید اگر چه تغییرات وسیعی در متابولیسم کربوهیدرات ها در این وضعیت ایجاد می شود اما تظاهرات بالینی این ناهنجاری به ندرت آشکار می گردد. با این حال به دلیل کاهش سرعت متابولیسم و کاهش میزان تخریب انسولین ، نیاز به انسولین خارجی (تزریقی) کاهش می یابد.
مهمتر از آن اینکه ، کم کاری تیروئید با انواع ناهنجاریها در متابولیسم چربی های خون از جمله افزایش تری گلیسرید و کلسترول LDL همراه است.
کم کاری تیروئید حتی می تواند دیس لیپیدمی شایع در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 که سبب افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی می شود را تشدید نماید. با درمان تیروکسین می توان اختلالات چربی را معکوس نمود.
در زنان جوان مبتلا به دیابت نوع 1 ، شیوع بالایی از بیماریهای اتوایمیون تیروئید مشاهده می شود.
اختلال موقت تیروئید در دوره ی پس از زایمان شایع است و با انجام آزمایش TSH در هفته ی ششم تا هشتم بعد از زایمان باید مورد بررسی قرار گیرد.
بررسی عملکرد تیروئید در زنان بعد از زایمان بسیار مهم است زیرا تقریباً 30 درصد این زنان از فاز کم کاری تیروئید خارج نشده و نیاز به درمانهای جایگزین تیروکسین دارند. تیروئیدیت راجعه با حاملگی های بعدی نیز در این زنان شایع است.